بررسی علمی و شناخت دقیق اسپیرولینا

جلبک اسپیرولینا چیست ؟

اسپیرولینا (Spirulina) با نام علمی (Arthrospira) گونه‌ای جلبک سبزآبی از شاخه سیانو باکتری‌ها (شاخه‌ای از باکتری‌ها یا میکروب‌های تک‌سلولی که انرژی خود را از طریق فتوسنتز تأمین می‌کنند) و یکی از قدیمی‌ترین اشکال حیات در روی زمین است. امروزه جلبک اسپیرولینا به دلیل ارزش غذایی بسیار بالایی که دارد به عنوان یک منبع غذایی ارزشمند و مفید شناخته شده ‌است و به طلای سبز نیز شهرت دارد. این شهرت بی‌پایه و اساس نمی‌باشد به گونه‌ای که مقدار کمی از جلبک اسپیرولینا میتواند بسیاری از نیازهای روزانه انسان را تامین نماید. در تایید و اثبات این ادعا می‌توان اشاره نمود، سازمان فضانوردی آمریکا (ناسا) جلبک اسپیرولینا را به عنوان غذای فضانوردان در ماموریت‌های فضایی انتخاب کرده و در سال 2018 سازمان بهداشت جهانی اسپیرولینا را به عنوان یک سوپرفود (Superfood) یا ابرغذا معرفی نموده است و همچنین موسسات بین‌المللی اسپیرولینا را به عنوان پدیده‌ای امیدوار کننده برای جلوگیری از قحطی‌زدگی، گرسنگی و سوتغذیه در جهان پیشنهاد می‌کنند. جالب‌تر آنکه کشورهای پیشرفته مدت زیادی است که از اسپیرولینا در جیره‌ی غذایی سربازان و همچنین به منظور افزایش کارایی و تقویت نیروی بدنی در رژیم غذایی ورزشکاران استفاده می‌کنند. امروزه اسپیرولینا سهم گسترده‌ای از تحقیقات و پژوهش‌های علمی را در شاخه‌های پزشکی، سلامت و تغذیه به خود اختصاص داده ‌است.

از جمله ترکیبات مغذی تشکیل دهنده این جلبک دریایی می‌توان به بسیاری ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های گروه B، ویتامین E، ویتامین C، ویتامین K، انواع مواد معدنی از جمله آهن، مس، روی، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم، فسفر، سلنیم، بتاکاروتن، تیروزین، ترکیبات ‌آنتی‌اکسیدانی، کلروفیل، فیکوسیانوبیلین، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، فولات، انواع فیبر، گاما لينولئیک‌اسيد، فولیک‌اسید، کلروفیل، کاروتنوئید، پانتوتنيك‌اسيد، اینوزیتول و بسیاری اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 اشاره نمود و البته حدود 50 الی 70 درصد اسپیرولینا از پروتئین‌هایی با کیفیت بالا تشکیل شده که دارای تمامی اسید‌آمینه‌های ضروری برای بدن و بسیاری اسید‌آمینه‌های غیرضروری می‌باشد. اسپیرولینا برخلاف تمامی منابع تغذیه‌ای به دلیل نداشتن دیواره سلولی، بیش از 90 درصد پروتئین‌ها و دیگر ترکیبات آن به سرعت جذب بدن و به راحتی هضم می‌شوند. به عقیده‌ی بسیاری از دانشمندان اسپیرولینا کامل‌ترین و مغذی ماده غذایی طبیعی در جهان است.

بر اساس مطالعه منابع علمی و پژوهش‌های صورت گرفته توسط محققین، مصرف منظم اسپیرولینا می‌تواند تاثیرات سودمندی برای سلامتی انسان داشته باشد، از جمله این خواص و کاربردها  می‌توان به  افزایش سوخت و ساز بدن، افزایش انرژی و کاهش خستگی، تقویت سیستم ایمنی بدن، کلاژن سازی در نتیجه شادابی و ارتقا سلامت پوست و موی افراد، سلامت قلب و کنترل فشار خون، کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا، خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی، پیشگیری از سرطان و دیابت، درمان کم‌خونی، سلامت کبد، چشم و مغز همچنین به علت دارا بودن پروتئین زیاد و با کیفیت، اشتها را سرکوب می‌کند و سوخت‌وساز بدن را بالا می‌برد درنتیجه می‌تواند موجب کاهش وزن و تناسب اندام با حفظ قدرت و حجم ماهیچه و نیز ارتقا استقامت و پایداری، سرعت و چابکی ورزشکاران ‌شود.

با وجود اینکه بسیاری تحقیقات و پژوهش‌ها بر خواص جلبک اسپیرولینا تاکید دارند و مصرف اسپیرولینا به عنوان یک مکمل غذایی در بسیاری از کشورهای جهان در بین عموم مردم گسترش یافته، امروزه در کشور ما ایران، این منبع ارزشمند غذایی کماکان ناشناخته است.

ویژگی‌ های زیستی و ظاهری جلبک اسپیرولینا

اسپیرولینا از سیانوباکتری‌های رشته‌ای و معلق در آب بوده که ساختاری استوانه‌ای و مارپیچ دارند. این جلبک در منابع آب شیرین و شور زندگی می‌کند ولی در واقع در راسته جلبک‌های آب شیرین قرار می‌گیرد. جلبک اسپیرولینا به صورت طبیعی در آب‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری دریایی، در اعماق اقیانوس‌ها یافت می‌شود. اسپیرولینا شامل سه گونه (Arthrospira maxima) و (Arthrospira plantensis) و (Arthrospira fusiformis ) است. اسپیرولینا در آب‌های گرم (دمای 30 درجه سانتی‌گراد و بیشتر) با pH بالا (بالاتر از 8/5) که حاوی مقدار زیادی نیترات پتاسیم، بی‌کربنات سدیم، فسفات پتاسیم، نمک دریایی و سولفات آهن می‌باشد رشد می‌کند. این موجود زنده اتوتروف یا خودپرورده بوده و بدون نیاز به کربن آلی و سایر موجودات زنده غذای خود را می‌سازد.

تاریخچه جلبک اسپیرولینا

در قرن شانزدهم میلادی، زمانی که مهاجمان اسپانیایی مکزیک را فتح کردند، متوجه شدند که مردمان قوم آزتک‌ جلبک‌هایی از دریاچه‌های اطراف جمع‌آوری می‌کنند و با آن کیکی سبزآبی یا در ترکیب با آرد، نان درست می‌کردند. آزتک‌ها از اسپیرولینا به عنوان غذایی مقوی برای درمان بیماری‌های مختلف و افزایش انرژی استفاده می‌کردند. بر اساس روایت‌ها پیام ‌رسان‌های پادشاه از این جلبک برای حفظ توان در دوی ماراتن بهره می‌بردند.

همچنین در دهه 1960 گروهی از محققان اروپایی دریافتند بومیان اطراف دریاچه چاد در غرب آفریقا، به طرز شگفت‌انگیزی سالم  و قوی هستند و بر خلاف انتظار آثاری از سوتغذیه در آن مردم مشاهده نکردند. دانشمندان پس از مطالعه مردم بومی، متوجه استفاده مداوم آن‌ها از جلبک اسپیرولینا شدند. در دهه 1970، به دنبال تحقیق برای حل مسئله گرسنگی و سو تغذیه در جهان، اولین مزارع کشت اسپیرولینا به صورت نیمه صنعتی شروع به فعالیت کردند و تولید جلبک اسپیرولینا طی 25 سال از 100 تن در سال به بیش از 1000 تن در سال رسید.

ترکیبات و ارزش غذایی جلبک اسپیرولینا

به گفته محققان و براساس نتایج آزمایشات و پژوهش‌ها اسپیرولینا کامل‌ترین، مقوی‌ترین و مغذی‌ترین ماده خوراکی در دنیا است. ولی آیا چنین ادعاهایی حقیقت دارد، چرا اسپیرولینا در سطح جهان چنین شهرتی دارد؟ بله، کاملا حقیقت دارد. تمامی ویژگی‌ها و خواص اسپیرولینا توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تایید شده و این سازمان اسپیرولینا را به عنوان بهترین غذا برای آینده بشر به عموم مردم توصیه می‌کند. میزان هضم و جذب بالای یک ماده، ارزش غذایی بالای آن را نشان می‌دهد. با آزمایشات انجام شده، مشخص شده است که اسپیرولینا به دلیل دیواره سلولی نازک خود که بدون انجام هیچ فرآیندی توسط بدن به راحتی شکسته می‌شود، 90% از ترکیبات و محتویات مغذی آن در بدن انسان هضم و جذب می‌شود.

اسپیرولینا دارای بیشترین میزان پروتئین طبیعی در میان تمام غذاهای طبیعی است، منبع غنی از با کیفیت‌ترین پروتئین طبیعی با کالری بسیار اندک و بدون کلسترول‌های مضر. پروتئین اسپیرولینا حدود 50 الی 70 درصد از میزان کل آن می‌باشد و این میزان از تمام منابع پروتئین طبیعی حیوانی و گیاهی بیشتر می‌باشد. پروتئین اسپیرولینا از تمامی اسیدآمینه‌های ضروری و بسیاری از اسید آمینه‌های غیرضروری تشکیل شده‌است. اسپیرولینا همچنین منبع غنی از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و بسیاری از ترکیبات ضرورری جهت تامین سلامتی بدن می‌باشد، به عنوان نمونه اسپیرولینا 25 برابر هویج بتاکاروتن دارد، 12 برابر جگر گاو و 390 برابر اسفناج آهن دارد، 3 برابر جوانه گندم ویتامین E دارد، 280 برابر بلوبری آنتی‌اکسیدان دارد و 8 برابر گوشت گوساله و چند صد برابر گیاهان فسفر و اینوزیتول دارد. اسپیرولینا از لحاظ دارا بودن ویتامین‌های گروه B از انواع مخمرها نیز غنی‌تر می‌باشد. اسپیرولینا به همراه شیر مادر تنها ماده غذایی دارای اسیدچرب گامالینولئیک اسید (GLA) است، همچنین دارای مقادیر زیادی از آنتی‌اکسیدان فایکوسیانین است که از آن به عنوان بمب آنتی‌اکسیدان‌ها یاد می‌شود. در زیر میتوانید جدول ارزش غذایی جلبک اسپیرولینا را مشاهده کنید :

کاربربدها و خواص جلبک اسپیرولینا

اسپیرولینا نوعی سیانوباکتری از خانواده‌ی میکروب‌های تک‌سلولی است که اغلب به آن‌ها جلبک‌های سبزآبی می‌گویند. اسپیرولینا یک ابر غذا یا سوپرغذا، دارای مقادیر قابل توجه‌ای از انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان‌ها و پروتئین‌ها است که بر خلاف تمامی مواد خوراکی به دلیل نداشتن دیواره‌ی سلولی، بیش از 90 درصد محتویات آن به راحتی برای بدن انسان قابل جذب و هضم می‌باشد. اسپیرولینا به عنوان یک غذای فوق‌العاده تاریخچه طولانی دارد و امروزه نیز یکی از محبوب‌ترین مکمل‌های غذایی در جهان بشمار می‌آید. دانشمندان با تحقیق و آزمایش بسیاری از خواص و مزایای بالقوه اسپیرولینا را به اثبات رسانده‌اند که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت :

1. اسپیرولینا غنی‌ترین و با کیفیت‌ترین پروتئین طبیعی در جهان

اسپرولینا دارای حدودا 50 الی 70 درصد پروتئین، متشکل از تمامی اسید‌آمینه‌های ضروری و بسیاری اسیدآمینه‌های غیرضروری است که قابلیت جذب و هضم بسیار بالایی در بدن انسان دارند. پروتئین اسپیرولینا تقریبا 3 برابر بیشتر از گوشت قرمز است و بیشتر از هر ماده‌ی غذایی طبیعی در جهان می‌باشد.

2. اسپیرولینا یک سوپرغذا (superfood)

در سال 2018 سازمان بهداشت جهانی اسپیرولینا را به عنوان یک سوپرفود (Superfood) یا ابرغذا (ماده غذایی با ارزش غذایی بسیار بالا) معرفی نموده است. اسپرولینا منبع غنی از بسیاری ویتامین‌ها مانند ویتامین‌های گروه B، ویتامین E، ویتامین C، ویتامین K، انواع مواد معدنی از جمله آهن، مس، روی، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم، فسفر، سلنیم، بتاکاروتن، تیروزین، ترکیبات ‌آنتی‌اکسیدانی، کلروفیل، فیکوسیانوبیلین، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، فولات، انواع فیبر، گاما لينولئیک‌اسيد، فولیک‌اسید، کلروفیل، کاروتنوئید، پانتوتنيك‌اسيد، اینوزیتول و بسیاری اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب امگا-3 و امگا-6 است و البته حدود 50 الی 70 درصد اسپیرولینا از پروتئین‌هایی با کیفیت بالا تشکیل شده که به همین دلیل مقدار کمی از جلبک اسپیرولینا میتواند بسیاری از نیازهای روزانه انسان را تامین نماید.

3. اسپرولینا مکملی غنی برای کاهش وزن

شناخته‌شده‌ترین کاربرد اسپیرولینا، تاثیر آن در کاهش وزن می‌باشد که همین مزیت موجب محبوبیت روزافزون اسپیرولینا در بین عموم مردم در سراسر جهان شده‌است. اسپیرولینا به دلیل داشتن میزان بالایی فیبر و دارا بودن اسیدآمینه فنیل‌آلانین که باعث تحریک ترشح هورمون کوله‌سیستوکینین می‌شود، اشتها را سرکوب می‌سازد (کوله‌سیستوکینین یک هورمون پپتیدی است که در دستگاه گوارش تولید و آزاد شده و به هضم پروتئین و چربی‌ها کمک می‌کند) و همچنین به علت اینکه اسپیرولینا فاقد قند بوده و کالری بسیار اندکی دارد، موجب کنترل چرخه انسولین و کاهش قندخون می‌شود و در نتیجه موجب سرکوب احساس گرسنگی، احساس سیر بودن و جلوگیری از وسوسه‌ی مصرف غذاهای مازاد نیاز و وعده های ناسالم در انسان می‌شود. جلبک اسپیرولینا علاوه بر کالری ناچیز و پروتئین بالا دارای ارزش غذایی بسیار زیاد است که موجب افزایش متابولیسم و فرآیند چربی سوزی در بدن می‌شود و در نهایت در کنار رعایت رژیم غذایی مناسب، در کاهش وزن و تناسب اندام بسیار موثر است.

4. اسپیرولینا مکملی ضروری برای ورزشکاران

به دلایل زیادی می‌توان اثبات کرد که مصرف اسپیرولینا برای ورزشکاران ضروری می‌باشد. بدن ورزشکاران نسبت به افراد عادی به مقدار بیشتری پروتئین نیاز دارد از طرفی مکمل‌های ورزشی به دلیل وجود فلزات سنگین و مواد نگهدارنده شیمیایی در ترکیب خود باعث عوارضی مانند ناباروری، ریزش ‌مو و بیماری‌های کبد و کلیه برای ورزشکار می‌شوند ولی مکمل طبیعی اسپیرولینا با وجود کالری کم و پروتئین بالایی که دارد (بیش از 60 گرم پروتئین در 100 گرم پودر خشک شده اسپیرولینا) و همینطور دارا بودن تمامی اسیدآمینه‌های ضروری بدن با درصد جذب بالا، کاملا بی‌خطر بوده و در فرآیند ماهیچه‌سازی تاثیرگذاری بسیاری دارد.

اسپیرولینا به نسبت تمامی مواد خوراکی طبیعی، منیزیم بیشتری دارد و همچنین با دارا بودن انواع ویتامین‌های ضروری (ویتامین‌های مهم برای ورزشکاران C، B1، B2،B3  و B6) و مواد معدنی، میزان آهن بالا و وجود فیکوسیانین که دارای خواص آنتی‌اکسیدانی قوی نیز هست موجب افزایش استقامت و انرژی بدن در تمرینات ورزشی می‌شود. همچنین به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی قوی، مصرف اسپیرولینا باعث کاهش التهاب و ریکاوری بهتر و سریع‌تر ورزشکاران، کاهش آسیب‌های اکسیداتیو و بهبود خستگی‌های ناشی از ورزش می‌شود.

5. اسپیرولینا و مبارزه با آلرژی

هنگامی که فردی به گرده گیاهان، گرد و خاک یا حیوانات خانگی حساسیت دارد، ممکن است دچار تورم درون بینی شود، این واکنش رینیت‌آلرژیک (سینوزیت) نامیده می‌شود. مطالعات دانشمندان نشان می‌دهد که اسپیرولینا یک آنتی هیستامین طبیعی است و مصرف آن از آزادسازی هیستامین جلوگیری می‌کند. محققان در مطالعه‌ای که در سال 2013 بر روی 53 بیمار مبتلا به رینیت آلرژیک انجام شد، دریافتند بیمارانی که دوز مناسبی از اسپیرولینا مصرف کرده بودند علائم آلرژی در آنها به طور چشم‌گیری کاهش یافت در نتیجه جلبک اسپیرولینا در بهبود علائم بیماران رینیت‌آلرژیک بسیار موثر می‌باشد.

6. اسپیرولینا و سم زدایی بدن

امروزه در تمامی نقاط دنیا عموم مردم در معرض خطر مسمومیت با فلزات سنگین و شبه‌فلزهایی از قبیل سرب، جیوه، کادمیوم، آرسنیک، فلورید و آهن از طریق آب‌های آلوده و دیگر منابع آلوده قرار دارند. چنین مسمومیت‌هایی موجب بیماری‌های خطرناکی نظیر بیماری‌های قلبی، سرطان ریه، کلیه، افزایش فشار خون، ناباروری، بیماری‌های عصبی و ده‌ها بیماری خطرناک دیگر می‌شوند. دانشمندان در تحقیقات خود اثبات کرده‌اند که اسپیرولینا به دلیل دارا بودن مقادیر زیاد کلروفیل می‌تواند موجب سم‌زدایی بدن و کاهش علائم مسمویت‌های فلزات سنگین شود. در این پژوهش، محققان به 24 بیمار مبتلا به مسمومیت آرسنیک، دو مرتبه در روز، دوز 250 میلی‌گرم اسپیرولینا و 2 میلی‌گرم روی دادند. بر اساس نتایج بدست‌آمده مشخص شد که مقدار آرسنیک موجود در بدن این افراد در مقایسه با افرادی که دارونما مصرف کرده بودند، 47% کاهش پیدا کرده بود.

7. اسپیرولینا و کاهش فشار خون

فشار خون، مقدار فشاری است که خون به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند. اگر فشار خون درمان نشود، می‌تواند باعث بروز مشکلات خطرناکی از جمله بیماری‌های قلبی، سکته و بیماری‌های کلیه شود. اسپیرولینا حاوی پروتئین خاصی به نام فیکوسیانین است که باعث افزایش تولید اکسیدنیتریک (NO) در بدن انسان می‌شود. اکسید‌نیتریک باعث انبساط، شل‌شدن و گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود و در نتیجه باعث کاهش فشار خون می‌شود. دانشمندان ژاپنی در پژوهشی که در سال 2016 انجام دادند، دریافتند که مصرف منظم اسپیرولینا با دوز 4.5 گرم در روز به مدت 3 ماه در افراد دارای فشارخون بالا، موجب درمان فشارخون بالا در این افراد شده است.

8. اسپیرولینا و درمان بیماری‌های کبدی

مصرف اسپیرولینا برای افرادی که بیماری‌های مزمن کبدی دارند، ضروری می‌باشد. در سال 2014 دانشمندان در یک مطالعه روی افراد مبتلا به بیماری کبدچرب غیرالکلی روزانه دوز 6 گرم اسپیرولینا دادند. براساس نتایج بدست‌آمده دانشمندان نتیجه گرفتند که اسپیرولینا به دلیل دارا بودن خواص آنتی‌اکسیدانی موجب حذف رادیکال‌های آزاد، سم‌زدایی بدن و افزایش سوخت و ساز می‌شود در نتیجه از آسیب به کبد و نارسایی‌های کبدی جلوگیری می‌کند.

9. خواص اسپیرولینا برای کاهش کلسترول مضر

کلسترول نوعی چربی ناسالم و مضر در خون است که زمینه‌ساز مشکلات بسیاری برای انسان می‌شود. اسپیرولینا به علت دارا بودن اسیدهای چرب اشباع ‌نشده، ویتامین‌ها و فیبر زیاد و همچنین خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی باعث بهبود متابولیسم بدن، افزایش حساسیت به انسولین، کاهش سطح کلسترول مضر (LDL) در خون و افزایش کلسترول مفید(HDL)  در خون می‌شود.

در تحقیقی سال 2010 که در مجله علوم تغذیه و ویتامین شناسی منتشر شد، خرگوش‌هایی به مدت چهار هفته با رژیم غذایی دارای کلسترول بالا تغذیه شدند، سپس در یک دوره هشت هفته‌ای به گروهی 1% اسپیرولینا داده‌شد و به گروه دیگر با همان رژیم غذایی در یک دوره هشت هفته ای 4% اسپیرولینا داده‌شد. پس از اتمام آزمایش، سطح کلسترول مضر (LDL) به میزان 26% در گروهی که 1% اسپیرولینا مصرف کرده‌بودند و 41% در گروهی که 4% اسپیرولینا مصرف کرده‌بودند کاهش یافت.

10. اسپیرولینا و سرطان

اسپیرولینا به علت خواص آنتی‌اکسیدان قوی و همچنین دارا بودن پروتئینی به نام فیکوسیانین (Phycocyanin)، می‌تواند با افزایش میزان تولید پادتن‌ها، سلول‌های ایمنی بدن و پروتئین‌های مخصوص مبارزه با عفونت، از بسیاری از التهابات مزمن جلوگیری کرده، جلوی رشد تومور را گرفته و سلول های سرطانی را نابود کند.

در پژوهشی، دانشمندان 87 نفر از مردمان هند، مبتلا به ضایعات پیش سرطانی (OSMF) را مورد بررسی قرار دادند. بر اساس نتایج بدست‌آمده افرادی که روزانه 1 گرم از اسپیرولینا را به مدت یک سال مصرف کرده بودند، 45% از علائم بیماری در  آنها درمان شده‌بود در حالی که بیماران تحت کنترل با دیگر داروها (پنتوکسی فیلین) فقط 7% از علائم بیماری در  آنها درمان شده‌بود.

11. اسپیرولینا و کاهش سطح قند خون و درمان دیابت

بیماری دیابت یک اختلال مزمن در متابولیسم کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌هاست که ناشی از کمبود هورمون انسولین در بدن می‎باشد. قند خون بالا باعث مقاومت بدن نسبت به انسولین شده و بیماری‌های قلبی و عروقی، کلیوی، کاهش فعالیت عصبی و بیماری دیابت را به همراه دارد. دانشمندان در تحقیقات بسیاری اثبات کرده‌اند که اسپیرولینا به دلیل قلیایی بودن و داشتن مقادیر بالای ویتامین B1 (باعث بهبود سوخت و ساز قندها در بدن)، ویتامین B2 (تصریح کالری‌سوزی در بدن)، ویتامین B6 (کمک به تولید هورمون انسولین) و نیز دارا بودن پروتئین فیکوسیانین موجب تحریک عملکرد انسولین در بدن، افزایش مقاومت بافت محیطی به انسولین و تظیم متابولیسم گلوک-لیپیدی می‌شود در نتیجه اسپیرولینا به عنوان یک مکمل درمانی نقش موثری در جلوگیری و بهبود بیماری دیابت دارد.

12. اسپیرولینا معجزه‌ای در درمان کم‌خونی

کم‌خونی انواع مختلفی دارد و دلایل متفاوتی می‌تواند باعث بروز کم‌خونی شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل کم‌خونی، کمبود آهن در رژیم غذایی افراد است که موجب کاهش هموگلوبین یا گلبول‌های قرمز خون در بدن می‌شود. از آنجا که اکسیژن توسط هموگلوبین از طریق خون به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌شود، با کاهش هموگلوبین خون احساس خستگی روزمره، ضعف عمومی بدن، بی حالی و خواب‌آلودگی ایجاد می‌شود. اسپیرولینا منبعی غنی از آهن است به همین دلیل تاثیر شگفت‌انگیزی بر درمان کم‌خونی دارد. اسپیرولینا در مقایسه با جگر 10 برابر آهن بیشتر، 6 برابر ویتامین B12 و 4 برابر ویتامین A بیشتری دارد که این میزان تا 90 درصد برای بدن انسان قابل جذب است. بنابراین به‌طور میانگین استفاده از 5 تا 10 گرم اسپیرولینا در روز به عنوان مکمل غذایی برای درمان کم‌خونی، در یک دوره مصرف 6 الی 12 هفته‌ای می‌تواند کمبود آهن افراد بخصوص افراد مسن، خانم‌ها و کودکان را به خوبی برطرف نماید و در درمان کلی کم‌خونی بسیار تاثیرگذار باشد.

13. اسپیرولینا و بهببود عملکرد دستگاه گوارشی و سلامت روده

اسپیرولینا به دلیل ساختار ویژه‌ی خود که فاقد دیواره‌ی سلولی می‌باشد در دستگاه گوارش انسان به آسانی هضم می‌شود و همچنین به دلیل خواص ضدمیکروبی، ضدقارچی و ضدالتهابی می‌تواند باعث افزایش باکتری‌های موثر در بهبود عملکرد روده و مانع رشد کاندیدا (Candida) شود و از این طریق به بهبود عملکرد دستگاه گوارش بسیار کمک کند. (کاندیدا گونه‌ای از قارچ‌ها است که در بزاق دهان، معده و روده یافت می‌شود و از شایع‌ترین عوامل ایجاد بیماری‌های دستگاه گوارش است)

14. اسپیرولینا و بیماری‌های قلبی

فشار خون و کلسترول بالا دو عامل اصلی بروز بسیاری بیماری‌های قلبی هستند. دانشمندان در تحقیقات خود اثبات کرده‌اند که اسپیرولینا به دلیل دارا بودن ترکیبی فعال و بسیار مهم به نام فیکوسیانین (نوعی پروتئین) از طریق اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی خود می‌تواند موجب کاهش فشار خون، کاهش کلسترول خون و جلوگیری از انسداد عروق (جلوگیری از تشکیل لخته) شود و نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی مانند سکته قلبی و حتی سکته مغزی ایفا کند.

15. اسپیرولینا موثر در سلامت روان، افسردگیو اضطراب

بر اساس تحقیقاتی که در سال 2018 انجام شده است، اسپیرولینا منبع ارزشمندی از اسید‌آمینه‌ای به نام تریپتوفان است که این اسید‌آمینه موجب تولید و ترشح سروتونین در بدن میشود. از آنجا سروتونین (سرتونین معروف به هورمون شادی است) نقش مهمی در سلامت روان ایفا می‌کند در نتیجه مصرف اسپیرولینا می‌تواند با تحریک تولید سروتونین یا هورمون شادی در بدن، علائم افسردگی و اضطراب را از بین ببرد و در بهبود سلامت روان تاثیر گذار باشد.

16. اسپیرولینا، تقویت سیستم ایمنی و مقابله با ایدز (HIV)

اسپیرولینا به دلیل داشتن مقادیر زیادی از انواع ویتامین‌ها، بسیاری مواد معدنی، اسیدآمینه‌های ضروری و خواص آنتی‌اکسیدانی (لینولنیک‌اسید و فیکوسیانین) و ضدالتهابی که دارد میتواند موجب افزایش انرژی سلولی و افزایش تولید گلبول‌های سفید و پادتن‌ها شود و در نتیجه موجب تقویت سیتم ایمنی بدن می‌شود. مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که اسپیرولینا ممکن است با آنفلوانزا، تبخال و بیماری ایدز (HIV) نیز مقابله کند.

محققان در پژوهشی به 11 بیمار مبتلا به ایدز در سه گروه به مدت 3 ماه روزانه، گروه اول دوز 5 گرم جلبک قهوه‌ای دریایی، گروه دوم 5 گرم اسپیرولینا و گروه سوم 5 گرم ترکیبی از هر دو را دادند. براساس نتایج بدست ‌آمده هیچ نوع عوارض جانبی در هیچ کدام از گروه‌ها مشاهده نگردید و مقادیر سلول‌های CD4 (گلبول‌های سفیدی که به مبارزه با عفونت ها کمک می‌کنند و از مقدار آنها برای بررسی پیشرفت ایدز استفاده می‌شود) ثابت مانده بود و میزان شاخص HIV-1 (شاخص تعداد ویروس‌هایHIV در خون) کاهش یافته بود.

17. جلبک اسپیرولینا و سلامت پوست و مو

در واقع اسپیرولینا به دلایل متعددی که در ادامه گفته می‌شوند می‌تواند مانع از پیری زودرس، جلوگیری از چین و چروک‌های سطحی پوست، جوانسازی و ایجاد شادابی و طراوت در پوست و مو، کاهش آکنه و انواع لکه‌های پوستی، درمان خشکی پوست و کاهش ریزش مو شود. براساس تحقیقات اسپیرولینا می‌تواند با فعال کردن سلول‌های فیبروبلاستک موجب تولید کلاژن در لایه‌های زیرین پوست شود. همچنین اسپیرولینا حاوی مواد آنتی‌اکسیدانی به ویژه فیتوناتریشن و کاروتنوئید است که با از بین بردن اثرات رادیکال‌های آزاد، پوست را شاداب و شفاف نگه میدارند و می‌توانند به دفاع از پوست دربرابر رادیکال‌های آزاد کمک کنند.

اسپیرولینا با خواص ضدالتهابی، آنتی‌باکتریالی و ضدویروسی و اثرات سم‌زدایی و پاکسازی بدن و نیز دارا بودن مقادیر فراوانی کلروفیل (که به عنوان یک سوپر خوراکی شناخته می شود) و همچنین ویتامین‌هایی مانند ویتامین A، ویتامین E، ویتامین‌های گروه B، توکوفرول، تیروزین، بتاکاروتن و اسیدهای چرب امگا3 و امگا6 در سلامت و زیبایی پوست بسیار تاثیرگذار است.

18. اسپیرولینا و بهبود سلامت دهان، دندان

اسپیرولینا به دلیل داشتن خواص ضدباکتری و ضدمیکروبی از تجمع پلاک‌های دهان و دندان جلوگیری می‌کند و باعث کاهش قابل توجه التهاب لثه می‌شود. اسپیرولینا در بسیاری از محصولات بهداشتی دهان و دندان مانند خمیر دندان استفاده می‌شود.

19. اسپیرولینا و بهبود سلامت چشم‌ها و بینایی

اسپیرولینا حاوی غلظت بالایی از زاگزانتین (zeaxanthin) است، مولکولی کاروتنوئیدی که در سلول‌های چشم وجود دارد. زاگزانتین می‌تواند خطر ابتلا به آب مروارید و کاهش بینایی مرتبط با افزایش سن را کاهش دهد.

20. اسپیرولینا و خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی

وجود رادیکال‌های آزاد، سموم و التهابات زمینه‌ساز بیماری‌های خطرناکی از جمله سرطان، کولیت، آرتریت و رینیت آلرژیک در بدن می‌شوند. اسپرولینا به علت داشتن اسیدچربی به نام گامالینولنیک‌اسید (GLA)، پروتئین گیاهی قدرتمندی به نام فیکوسیانین و بسیاری ترکیبات دیگر دارای خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی قوی می‌باشد که به موجب این خواص از ایجاد التهاب در بدن جلوگیری می‌کند و رادیکال‌های آزاد و مضر حاوی عنصر اکسیژن را از بین می‌برد.

21. اسپیرولینا بهترین ماده غذایی برای گیاه‌خواران (وگان‌ها)

به عقیده‌ی بسیاری روش تغذیه گیاهخواری یا وگان با در نظر گرفتن اصول آن می‌تواند یک رژیم غذایی سالم برای انسان باشد. یکی از مشکلات رژیم غذایی وگان‌، تامین پروتئین و دیگر ترکیبات به میزان مورد نیاز است. دانشمندان اثبات کرده‌اند که اسپیرولینا غنی‌ترین ماده غذایی در جهان است و حدود 70 درصد وزن پودر خشک اسپیرولینا از پروتئینی با قابلیت جذب 90% تشکیل شده‌است. با در نظر گرفتن میزان بسیار اندک کلسترول اسپیرولینا (حدودا در حد صفر)، در حجم یکسان جلبک اسپیرولینا تقریباً 3 برابر گوشت قرمز پروتئین و حدود 12 برابر گوشت قرمز آهن دارد. در نتیجه اسپیرولینا می‌تواند جایگزینی مناسب برای گوشت در رژیم غذایی گیاهخواران باشد.

22. اسپیرولینا و مشکلات زنانه

سندرم پیشاقاعدگی (PMS) مجموعه‌ای از علایم جسمی، روانی و احساسی مرتبط با تخمک‌گذاری در زنان است. بر اساس تحقیقات استفاده‌ی منظم از اسپیرولینا به دلیل افزایش سطح هموگلبین خون دختران و زنان باعث کوتاه‌تر و آسانتر شدن قاعدگی در آنها می‌شود. همچنین مطالعات نشان داده‌اند که خانم‌هایی که در دوران یائسگی از اسپیرولینا استفاده می‌کنند کمتر دچار علائم یائسگی شده و پرانرژی تر بوده‌اند. همچنین تحقیقات نشان داده است که مصرف اسپیرولینا با تنظیم سطح انسولین می‌تواند به بهبود بیماران مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک کمک ‌کند.

23. اسپیرولینا، مکملی فوق‌العاده برای رشد کودکان

اسپیرولینا یک مکمل غذایی ایده‌آل برای کودکان است. اسپیرولینا تمام مواد مغذی مورد نیاز کودکان را تامین می‌کند. اسپیرولین یک منبع تغذیه طبیعی، ایمن و موثر است که به رشد همه جانبه کودکان کمک می‌کند. اسپیرولینا نه تنها بسیاری از مواد مغذی ضروری را برای رشد کودکان فراهم می‌کند، بلکه به دلیل هضم آسان آن برای سیستم گوارشی ضعیف کودکان بسیار مناسب است. همچنین اسپیرولینا بسیار قلیایی است که به تعادل pH در بدن کمک می‌کند و این موضوع برای رشد کودکان مهم است.

روش مصرف اسپیرولینا

اسپیرولینا برای بعضی افراد مزه تلخ و بوی ناخوشایندی دارد ولی جهت بهره‌مندی از خواص آن می‌توان اسپیرولینا را به روش‌های مختلفی از جمله همراه با ماست، شیر، انواع آب میوه و دیگر نوشیدنی‌ها، انواع اسموتی‌ها و سالادها و همچنین در انواع غذاها از جمله آش، خورش، سوپ، پاستا، انواع خوراک‌ها و تهیه بسیاری بیسکوییت‌ها، کوکی‌ها و دیگر دسرها استفاده نمود.

روش‌های مصرف جلبک اسپیرولینا

برای بهره‌مندی از خواص جلبک اسپیرولینا، روش‌های مختلفی برای مصرف آن وجود دارد. پودر اسپیرولینا را می‌توان به راحتی در انواع مایعات سرد و گرم مانند آبمیوه‌ها، اسموتی‌ها، شیر و آب سبزیجات یا همراه با دمنوش‌ها حل نمود و سپس مصرف نمود، پیشنهاد می‌شود جهت تعدیل مزه و بوی اسپیرولینا، بهتر است همراه با آبمیوه‌ها یا اسموتی‌های شیرین یا آب لیموترش تازه مصرف شود. از رایج‌ترین روش‌ها برای مصرف اسپیرولینا، مصرف همراه با ماست و دوغ است و یا در ترکیب با انواع سالاد، پنیر، عسل، مربا، بستنی، غلات صبحانه، ارده یا کره بادام زمینی. همچنین می‌توان با اسپیرولینا معجون‌های تقویتی، کیک، شیرینی، کوکی یا بیسکوییت درست کرد یا می‌توان پودر جلبک اسپیرولینا را به سایر غذاهای گرم مانند سوپ‌ها، خورشت‌ها، انواع سس‌های خانگی و دیگر خوراک‌های متنوع اضافه نمود و از خواص فوق‌العاده‌ی آن بهره‌مند شد.

جلبک اسپیرولینا غنی از پروتئین و مواد مغذی مثل ویتامین C و آنتی اکسیدان‌ها می‌باشد به همین دلیل گزینه مناسبی جهت تهیه ماسک زیبایی است. ماسک اسپیرولینا می‌تواند  به شادابی و طراوت پوست، جلوگیری از پیری و خشکی پوست و از بین بردن جوش، آکنه یا لکه‌های تیره روی صورت تا حد زیادی کمک نماید. برای تهیه ماسک اسپیرولینا میتوانید پودر آن را به انواع ماسک‌های زیبایی آماده در بازار، ماسک‌های خانگی و یا در ترکیب با انواع روغن ها به صورت مالشی روی پوست استفاده نمایید.

بهترین زمان مصرف جلبک اسپیرولینا

بهترین زمان مصرف جلبک اسپیرولینا معمولاً قبل از وعده‌های غذایی است، اما شما می‌توانید با توجه به هدف خود از مصرف اسپیرولینا آن را در هر زمان از روز مصرف کنید. اگر قصد لاغری شدن و کاهش وزن دارید، بهترین زمان مصرف اسپیرولینا، پیش از غذا است البته بیشتر توصیه می‌شود 10 الی 30 دقیقه پیش از وعده‌های اصلی در طول روز مصرف گردد. برای افزایش وزن بهترین زمان حدود نیم ساعت بعد از غذا است و یا اگر با هدف سوزاندن چربی‌ها و عضله‌سازی میخواهید اسپیرولینا مصرف کنید بهترین زمان مصرف اسپیرولینا 10 الی 30 دقیقه بعد از ورزش و شب، قبل از خواب می‌باشد.

میزان مصرف یا دوز مصرفی جلبک اسپیرولینا

دوز موثر توصیه شده‌ای برای مصرف اسپیرولینا وجود ندارد و توصیه‌ها با توجه عوامل مختلفی مانند سن، وضعیت سلامتی و سایر عوامل ممکن است متفاوت باشد. به صورت کلی با توجه به منابع مطالعاتی و پژوهش‌های صورت گرفته برای بزرگسالان روزانه 2 تا 10 گرم، کودکان روزانه 1 الی 5 گرم و ورزشکاران (بسته به میزان فعالیت) روزانه 3 الی 20 گرم پیشنهاد می‌شود. قابل توجه است در بسیاری از منابع علمی استفاده 10 گرم روزانه برای افراد بزرگسال ایمن و بدون عوارض عنوان می‌شود.

عوارض ، مضرات مصرف و تداخلات دارویی جلبک اسپیرولینا

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، مکمل اسپرولینا را به عنوان یک مکمل ایمن تأیید کرده است و بر اساس مطالعات منابع علمی مصرف به اندازه‌ی اسپیرولینا بی‌خطر بوده و عوارض جانبی خاصی گزارش نشده است.

موارد منع مصرف جلبک اسپیرولینا

افراد دارای آلرژی یا حساسیت به جلبک‌ها و غذاهای دریایی جلبک اسپیرولینا مصرف نکنند. در چند منبع مطالعاتی موارد منع مصرف اسپیرولینا برای افرادی که در طول دوره شیمی‌درمانی هستند ذکر شده‌است. افرادی که مبتلا به بیماری فنیل‌کتونوری (PKU) یا بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی (خودایمنی)، نقرس، روماتوئید آرتریت، ام‌اس (MS)، و خانم‌های باردار و شیرده نباید جلبک اسپیرولینا مصرف کنند.

‌افراد مبتلا به بیماری‌های هاشیموتو، پرکاری تیرویید، کم‌کاری تیرویید، سرطان، پسوریازیس، ام‌اس، رماتیسم، کراتین بالای کلیه، سنگ کلیه و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی بهتر است قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند.

عوارض مصرف جلبک اسپیرولینا

در موارد اندکی عوارض جانبی که برای مصرف اسپیرولینا گزارش شده است شامل : مشکلات گوارشی (نفخ و اسهال)، سردرد، واکنش های آلرژیک، درد ماهیچه‌ها، تعریق و بی‌خوابی بوده‌است.

تداخلات دارویی با جلبک اسپیرولینا

افرادی که داروهای ضدانعقاد خون و داروهای رقیق‌کننده مانند آسپرین استفاده می‌کنند بهتر است از مصرف جلبک اسپیرولینا پرهیز کنند.

نتیجه گیری و خلاصه

اسپیرولینا نوعی سیانوباکتری‌ چندسلولی و رشته‌ای، یکی از کامل‌ترین منابع غذایی ارگانیک سیاره زمین است که امروزه به طور گسترده به عنوان یک مکمل غذایی کامل برای مبارزه با کمبودهای سوءتغذیه در سراسر جهان استفاده می‌شود. اسپیرولینا دارای محتوای بسیار بالایی از مواد درشت‌مغذی و ریز‌مغذی، اسید آمینه‌های ضروری، لیپیدها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها و نیز حاوی طیف وسیعی از فیتو پیگمنت‎های طبیعی، کاروتن و زانتوفیل می‌باشد. اسپیرولینا تاریخچه طولانی به عنوان یک غذای کامل در میان انسان‌ها دارد به گونه‌ای که از چندین هزار سال پیش در تمدن‌ باستانی مکزیک (آزتک‌ها) و در میان مردمان بومی آفریقای جنوبی به طور گسترده استفاده می‌شده است. در سال‌های اخیر، اسپیرولینا توجه زیادی را از سوی انجمن‌های پژوهشی و همچنین صنایع غذایی و دارویی به‌عنوان یک منبع شکوفا از مواد مغذی و دارویی به خود جلب کرده است.

پتانسیل زیست فعال اسپیرولینا در مطالعات پیش‌بالینی با استفاده از مدل‌های حیوانی و انسانی در حال ارزیابی و شناسایی است. دانشمندان به کمک داده‌های حاصل از مطالعات پیش‌بالینی ارزش غذایی بالا و بسیاری خواص درمانی اسپیرولینا را به اثبات رسانده‌اند. از جمله‌ی این خواص می‌توان به خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدسرطانی و ضدویروسی و ضدالتهابی قوی اسپیرولینا و همچنین توانایی آن در مبارزه با چاقی، دیابت، واکنش‌های آلرژیک، کم‌خونی، استرس اکسیداتیو، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، مسمویت‌های ناشی از فلزات سنگین، کلسترول بالا و بیماری‌های قلبی عروقی اشاره نمود. اسپیرولینا به طور کلی برای مصرف انسان بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. با این حال، موارد نادری از عوارض جانبی مرتبط با دستگاه گوارش همچون نفخ و اسهال گزارش شده است.